dipnot

“Akrep gibisin kardeşim,
korkak bir karanlık içindesin akrep gibi.
Serçe gibisin kardeşim,
serçenin telaşı içindesin.
Midye gibisin kardeşim,
midye gibi kapalı, rahat.
Ve sönmüş bir yanardağ ağzı gibi korkunçsun, kardeşim.
Bir değil,
beş değil,
yüz milyonlarlasın maalesef.
Koyun gibisin kardeşim,
gocuklu celep kaldırınca sopasını
sürüye katılıverirsin hemen
ve âdeta mağrur, koşarsın salhaneye.
Dünyanın en tuhaf mahlukusun yani,
hani şu derya içre olup
deryayı bilmiyen balıktan da tuhaf.
Ve bu dünyada, bu zulüm
senin sayende.
Ve açsak, yorgunsak, alkan içindeysek eğer
ve hâlâ şarabımızı vermek için üzüm gibi eziliyorsak
kabahat senin,
— demeğe de dilim varmıyor ama —
kabahatın çoğu senin, canım kardeşim!”
 
― Nazım Hikmet RAN

“Tanrılar Çıldırmış Olmalı” filminde oynayan yerli N Xau ilk filmde 300 dolar kazandı. 36 yaşında ilk kez para ile karşılaşmıştı. Harcamayı bilmiyordu. Maddi şeylere değer vermeyen bir kültürden geldiği için, kazandığı parayı ailesine suyu ve elektriği bulunan bir tuğla ev inşa etmek için kullanmış olmasına rağmen, gelirini yönetmek için becerisi yoktu.
1989’da çevrilen ikinci filmde 80.000 dolar kazandı. Hızlı bir şekilde parayı ve kapitalist hayatı öğrendi. Ardından gelen şöhretle bütün dünyayı dolaştı ve başka filmlerde oynadı. Amerika’ya, Paris’e, Japonya’ya gitti. Beyaz adamın kullandığı bir figür haline geldi. Alkol ve sigara bağımlısı oldu. Parası tükendi. 1997’den sonra eşi Kora, dört kızı ve iki oğlu ile Kalahari çölüne geri döndü.
2003 yılına kadar burada kabilesi ve ailesiyle beraber, çiftçilik yaparak mütevazı bir hayat yaşadı. Xau, 2003 yılının Temmuz ayında, evinden odun toplamak için çıktı ve 3 gün boyunca geri dönmedi. Ailesi onu günlerce aradı. Aramaların 4. Gününde bir alanda ölü bulundu. Polis Xau’nun ölüm sebebini hala açıklamadı. 
Onlarca kez izleyip güldüğümüz filmin başrol oyuncusunun aslında hüzünlü bir öyküsü vardı. Aslında bu onun suçu değildi. Maddiyatın olmadığı sadece yaşam savaşının verildiği bir coğrafyanın insanı kapitalist düzen, para ve diğer zevklerle tanıştırılmıştı ve belki de tanrılar çıldırmış olmalıydı.

"Alçaklığın, hainliğin, ikiyüzlülüğün, puştluğun, kısacası cümle kokuşmuşluğun at oynattığı bir dönemde yaşamdan zevk alabilmek ancak zayıfların bahtiyarlığıdır. Esas olan sadece yaşamak değil, insana yakışır şekilde ve onurlu yaşamaktır.  
Teslim olmadan, boyun eğmeden, sürünmeden, el etek öpmeden yaşamaktır…"
Nazım Hikmet