Arka Kapak Bilgisi

Sağırdere Özet

Kemal Tahir’in ilk romanı olan Sağırdere, devamı niteliğindeki Körduman ile “nehir roman” türünün önemli örneklerindendir. Şubat 1939-Kasım 1939 tarihleri arasında geçen roman “Düğün” ve “Gurbet” adlarıyla iki bölüme ayrılmıştır. Düğün bölümü 2007 yılında adı Yeşilören olarak değiştirilen, Çankırı’ya bağlı Yamukören Köyünde ve Sağırdere etrafında geçerken; Gurbet bölümü Ankara’da, Bentderesi ve Yenişehir dolaylarında geçmektedir.

Kitabın ana karakteri Kulaksızın Mustafa dışındaki kişiler Murat, Yakup Ağa, Reşit Hoca, Binnaz, Pelvan Vahit, Ayşe, Feride, Güldane, Jandarma Nail, Topal İsmail, Korucu Ali Dayı, Muhtar Hüseyin Efendi, Himmet Çavuş, Hocaların Hakkı, Hasan, Gülzar, Ömer, Meryem, Battal, Selime, Kadir Ağa, Himmet Çavuş, Emine Teyze, Hacı Abdurrahim Efendi, Ahmet Onbaşı, Cemal Usta, Salâhattin Bey, Rifat Efendi, Nazlı ve Recep’tir.

Sağırdere, 15-16 yaşlarındaki bir gencin sevdiği kız başkasıyla evlenince köyden ayrılıp gurbete giderek çalışmasını konu eder. Eser boyunca yörenin diline, argosuna, eğlencelerine, oyunlarına, düğünlerine, kendi sosyal örgütlerine (başağalık gibi), dini ve batıl inançlarına, aile-akraba ilişkilerine, giyim-kuşamlarına, saat, takvim ve ölçü birimlerindeki değişikliğe direnmelerine, kadına ve cinselliğe bakış açısına geniş yer verilmiştir. Dili sade, anlatımı akıcıdır.

Birinci Bölüm: Düğün

Kulaksızın Mustafa ve Pelvan Vahit sevdikleri kızları eğlence için toplandıkları evde gizlice gözetlemektedir. Yakalanınca bacayı kapatıp içeri giren dumanla kızları dışarı çıkarmaya çalışırlar. Evdekiler de köpekleri Arap’ı onların üzerine salar. Vahit köpeği bıçaklar ve oradan uzaklaşırlar. Sabah olduğunda yaptıkları yüzünden köy heyetinin karşısına çıkarlar. Biraz kızıp, bağırmayla konu kapatılmak üzereyken Jandarma Nail ile Vahit arasında söz düellosu başlar. Bunun altında yatan sebep ise aslında Vahit’in sevdiği kız olan Güldane’ye, evli olmasına rağmen Jandarma Nail’in göz koymasıdır. Sinirlenen Vahit sokakta elinde bıçak Nail’i bekler. Nail ondan önce davranıp arkasında sakladığı sopayla Vahit’i döver.

Mustafa da Ayşe’nin yüz lira başlık parası, bir inek ve beş keçi karşılığında Hocaların Hakkı’nın ikinci eşi olacak olması karşısında çok üzgündür. Ayşe ona hiç yüz vermemekte, onunla Hakkı arasında bir fark görmemektedir. Mustafa umudunu Topal İsmail’in getireceği yarasa kemiğine bağlar. Köyün yiğitbaşı Battal ile Selime’nin düğününde kemiği Ayşe’nin sırtına sürse de Ayşe’yi kendine âşık edemez. Ayşe, Hakkı’yla evlenir. Mustafa da ağabeyi Murat’la Feride’nin düğünün ardından köyden ayrılır.

İkinci Bölüm: Gurbet

Mustafa, Pelvan Vahit ve Hakkı’nın kardeşi Taşçı Ustası Hasan ile birlikte Ankara’ya gider. Hasan onlara taş ocağında günlüğü elli kuruşa iş bulur. Canlarını dişlerine takarak çalıştıklarının üçüncü günü Hasan kaldıkları hana gelen biriyle anlaşarak oradaki işi bırakır ve Yenişehir’e çalışmaya gider. Ertesi gün de mal sahibi yaşı küçük olduğu gerekçesiyle Mustafa’yı işten çıkartır. Alacağını da otuz kuruştan hesaplayarak verir. Akşamına Mustafa durumu Hasan’a açar ve onunla Yenişehir’e gitmek istediğini söyler. Hasan onu oyalar. Vahit de köye dönmesini öğütler. Mustafa işsizliğinin ikinci günü kaldıkları hanın hizmetkârından arkadaki arazide işverenlerin işçi topladığını öğrenir. Yaşı küçük, yapılacak işler ağır olduğu için üç günde sadece bir tane getir-götür işi alır. Böyle davam edemeyeceğini anlayınca Hasan’a kendisini Yenişehir’e götürmesi için para vermek ister. Hasan onu yeniden oyalar. Mustafa Hasan’ın yardım etmeye niyeti olmadığını anlar. Sabah olduğunda Hasan’ı gizlice takip eder. Yenişehir’e geldiklerinde Hasan, Mustafa’yı görür ve şaşırır. Hasan’ın ortağı Cemal Usta durumu anlar ve Mustafa’yı çırak olarak yanına alır. Hasan, Cemal Ustayı vazgeçirmeye çalışsa da başarılı olamaz. Mustafa kendi kendine söz verir. Sıkı çalışacak, iyi bir taşçı ustası olacaktır. Dediğini de yapar. Kısa sürede usta olur. Vahit ayağına taş düştüğü için sakatlandığından, Ömer sıtma olduğu için, Hasan da ardında borç bırakarak Yamukören’e geri döner. Cemal Usta da Mustafa’nın köyü özlediğini anlayarak ona gelecek yıla kadar izin verir.

Sağırdere, Kemal Tahir'in bir eseridir.